Aandachtig aanwezig in gebed
Literatuur:
Het spirituele leven, mystiek voor het dagelijks bestaan van de auteur Evelyn Underhill, 2019;
We zijn al één, Woorden voor elke dag van het jaar van de auteur Thomas Merton, 2018
Op zondag, na de Hemelvaart van Jezus, toen we ons verweesd verzamelden, ieder bij zijn computerscherm vanwege corona, preekte Jan Renkema: ‘Wat doen wij als de dingen moeilijk en zwaar worden? Dan zijn we vaak geneigd om de problemen aan te kijken op menselijke ooghoogte.’ Hij wees ons erop dat Jezus ‘begint met zijn ogen op te slaan naar de hemel’ en zijn gebed aanvangt met het woord ‘Vader’. Daarmee verwees Jan naar de oneindigheid waarop we ons kunnen richten en naar het diepe mysterie van de intimiteit waarin we ons begeven met ‘onze Vader’.
Je krijgt altijd de dingen aangereikt die je nodig hebt. Daarvan ben ik inmiddels overtuigd.
En hardhorende mensen krijgen het net zo vaak aangereikt als ze het nodig hebben om het te horen. Deze maand citeerde ik in mijn schrift, zoals ik graag doe als ik iets lees dat voor mij op dat moment van belang is, van Evelyn Underhill: ‘Wat aanbidding inhoudt is de naar boven en buiten gerichte blik van deemoedige en vreugdevolle lofprijzing….’ Je naar bóven en buíten richten. Ik herinner me Psalm 121: ‘Ik sla mijn ogen op naar de bergen, van waar komt mijn hulp?’ en Psalm 123: ‘Naar U Heer sla ik mijn ogen op, naar U die in de hemel troont’. Maar ook in ons dagelijks uitgesproken gebed: ’Onze Vader die in de hemel woont.’ Met deze woorden laten we die menselijke ooghoogte los en plaatsen onszelf in een ander, groter perspectief. Daar kan dan alleen nog op volgen: ‘Uw Naam worden geheiligd’.
Ik citeerde verder van Underhill: ‘Aanbidden is staan voor die Naam’; ‘Aanbidden is niet een moeilijke religieuze oefening maar een innerlijke houding.’ En: ‘Aanbidden zuivert ons van eigenwaan.’ In haar consequente gebruik van het woord ‘aanbidden’ i.p.v. ‘bidden’ werd ik mij er bewust van dat ‘aanbidding’ het gebed ís. Met het ‘Onze Vader die in de hemel zijt’ richten we onszelf op die oneindige realiteit. Met ‘Uw Naam worde geheiligd’ begeven we ons in het diepe mysterie van die intimiteit .
Underhill schrijft dat de vraag ‘Kunnen we niet beter voor praktische en concrete dingen bidden?’ haar vaak gesteld wordt. Zij antwoordt daarop: ‘Aanbidding is juist bidden om extreem praktische dingen’ en: ‘Het verbreedt onze horizon, doet ons eigenbelang opgaan in een groter geheel van de werkelijkheid’… ‘En wat meer is, elk aspect, zelfs het meest huiselijke, van ons praktische leven kan deel uitmaken van dit [ons] antwoord, deze aanbidding, dit complete leven.’
Nog een keer maar dan anders. Het móet, die herhaling, nu door een andere grote meester. Uit ‘We zijn al één’ van Merton citeerde ik:
‘Strikt genomen is mijn gebed heel eenvoudig. Het concentreert zich helemaal op de aandacht voor de aanwezigheid van God en op zijn liefde. Het is dus geconcentreerd op geloofsvertrouwen, want dat is het enige waardoor wij God kunnen kennen. Je zou kunnen zeggen dat dit aan mijn meditatie het karakter geeft dat door de profeet wordt beschreven als ‘voor God staan alsof je Hem zag’.
Zover gaat ons jaarthema ‘Aandachtig Aanwezig – zijn’. Aandachtig Aanwezig – zijn in het aangezicht van God, buiten en boven mij. Onze Vader in de hemel, mysterieus en intiem. Wat vraagt dat van me? Hoe vaak word ik me in het huis van mijn hemelse Vader bewust gewaar van zijn aanwezigheid? En waar ben ik niet in Zijn huis?
Oefening baart kunst. De oefening die Theresa van Avila ons op grond van haar gebedspraktijk aan de hand doet en die ik in de vorige bijdrage van (zie deel 4) aanhaalde, is precies wat ook Underhill en Merton doen. Merton verwoordt dat zo:
‘Bidden is niet ‘nadenken over’ iets, maar een direct zoeken naar het Gelaat van de Onzichtbare, dat je niet kunt ontdekken, behalve wanneer je jezelf verliest in Hem die onzichtbaar is.’
Mariek de Jong
