“Oog in oog staan met Jezus”
In de podcastserie over de Geestelijke Oefeningen en de spiritualiteit van Ignatius van Loyola, spreekt Ben Frie met Tineke Renkema, psychotherapeut en geestelijk begeleider bij de gemeenschap De Hooge Berkt.
Uit het interview:
U bent geestelijk begeleider bij de gemeenschap De Hooge Berkt. Wat is De Hooge Berkt?
‘Een christelijke leefgemeenschap die 55 jaar geleden begonnen is met drie mensen, waaronder een jezuïet. De opzet was: met elkaar liefde en geloof leven in het dagdagelijkse. Al vrij snel sloten zich meer mensen aan. Protestanten en katholieken. Zelf heb ik hier voor het eerst een retraite gedaan. En daarna heb ik dat een jaar of acht ieder jaar gedaan, een retraite van acht dagen. En daarin heb ik veel ontvangen.’
‘Toen het geven van de retraite voor jezuïet Jan Berger moeilijk werd, ben ik de opleiding gaan volgen. Ik wilde het begeleiden van retraites voor onze gemeenschap bewaren, omdat ik zelf zo geraakt was door wat je daarin kunt ontvangen.’
U bent ook psychotherapeut. Hoe verhouden therapie en spiritualiteit zich?
‘Dat was dertig jaar geleden voor mij een hele zoektocht: wat is nu wat? In de psychologische laag gaat het altijd om vrij worden, bevrijd worden van alles wat je blokkeert vanuit je geschiedenis. Ik zeg niet dat in een retraite of bezinning die problemen niet aan de orde zijn, maar dan gaat het om: waartoe word je bevrijd? Om die diepere laag, zo beschouw ik het wel, te ontvouwen en te ontdekken. Zonder al te zeer op de problemen zelf in te gaan, maar die mogen er natuurlijk wel zijn. Die doen mee in dat spel.’
God is in alles maar ook in jou, als diepste stem
‘Het ene gaat over de verbinding met wat groter is dan jijzelf, met God. Het ander gaat over de verhouding met anderen en met jezelf. Bij geestelijke begeleiding is er de begeleider met wie je spreekt. Tussen de retraitant en de begeleider is een tussenruimte, zo noem ik dat. En daarin is God. Je zegt dingen hardop als retraitant, waarvan je denkt: zeg ik dat? Daar waait de Geest dan doorheen. Dat is niet niets natuurlijk en het is ook niet altijd zo. Daarnaast is het in de retraite stil, acht dagen. Niets leidt af. Dat brengt soms dingen aan het licht waarvan je zelf niet wist dat je ze verborgen hield.’
Wat maken de Geestelijke Oefeningen voor u bijzonder?
‘De dynamiek van leven, sterven en opstaan. Dat kun je in je hele leven zien; je wordt geboren, je leeft en je sterft en daaruit komt iets voort. Maar het doet zich ook in golfbewegingen voor doorheen je leven. Door de diepte gaan en opstaan. Dat komt terug in de Oefeningen en dat vind ik er bijzonder aan.’
Maar God is abstract, je kunt Hem geen hand geven. Hoe openbaart Hij zich in die Oefeningen?
‘God is in alles maar ook in jou, als diepste stem. Daarmee kun je in verbinding staan. Wat beweegt er vanbinnen en waardoor kom je tot leven? Wat brengt vrede, wat geeft echte vreugde? En dat onderscheiden van alles wat oppervlakkig is.’
De Schrift gaat over mij en het wijst mij de weg
‘Wat mij ook geraakt heeft, is dat je in gesprek kunt met God en met de Mensenzoon. Dat de Schriftverhalen, het grote verhaal noem ik dat, in verbinding kunt brengen met je eigen kleine verhaal. Je kunt jouw ervaringen toetsen aan dat grote verhaal.’
Je ziet hier veel mensen die retraite doen. Wat gebeurt er met hen?
‘In eerste instantie zijn ze verwonderd, bijvoorbeeld omdat ze niet zoveel meer hebben met de Schrift. In de tijd is dat ook mijn verwondering geweest, vanuit mijn gelovige opvoeding werd het draadje met de Schrift steeds dunner, tot ik hier ontdekte: het heeft met mij van doen. En daardoor kun je je geborgen weten. Dat is ook de ervaring die ik hier zie: het gaat over mij en het wijst mij de weg.’
Hoe gaat een evangelieverhaal iets over mij zeggen?
‘Dat is een kunst. Het zijn Geestelijke Oefeningen, het hoeft niet meteen te lukken, je mag het langzamerhand leren. Het belangrijkste is dat je je verbindt met dat verhaal. Wat is mijn plek erin? Bijvoorbeeld in het verhaal waarin Jezus de vrouw bij de put ontmoet. Ik zeg dan altijd: ga ook maar eens een uur bij die bron zitten en ga met Jezus in gesprek, of niet. Misschien ga je gewoon bij Hem zitten, misschien kijkt Hij je aan, of niet. Ik doe sterk een beroep op dat je in dat verhaal een plek kunt vinden. En ook: oog in oog staan met Jezus. Dat is voor mij iets wonderlijks geweest, dat je met de ogen van je verbeelding je kunt voorstellen dat Jezus daar is en dat Hij iets tegen jou zegt. Veel mensen staan verbaasd over hoeveel dat opent.’
Tineke biedt de volgende retraitevormen in onze gemeenschap aan:
