De poort van de hemel
‘De langste reis is de reis naar binnen,’ zegt Dag Hammarskjöld in zijn boek ‘Merkstenen’. De weg naar binnen is een belangrijk aspect van onze leefregel ‘Ga je weg’. Een levenslange weg naar binnen maar dan wel in de context van deze wereld; een wereld van tijd en ruimte. Zo binnen, zo buiten. ‘Hoe leven wij in God?’ Waar kunnen we Hem hier en nu vinden?
In deze periode volgden een groep leden de colleges van Kick Bras aan het Titus Brandsma-instituut. Colleges over de natuurmystiek van Thomas Merton. Daar vonden wij een mooi antwoord op de gestelde vraag. Hij noemde het, in navolging van de geleerde Massignon, het ‘point vierge’, het maagdelijke punt.
Merton werd opgevoed door gelovige maar niet kerkelijke ouders die allebei al vroeg overleden. Hij werd door verschillende familieleden groot gebracht voor wie dat niet altijd gemakkelijk was. In New York ha hij een uitbundig uitgaansleven en was links-revolutionair georiënteerd, naar de geest van die tijd. Zijn bekering werd een feit toen hij God leerde zien als het ‘Zijn uit Zichzelf’ oftewel: het Zijn dat voorbijgaat aan alles wat zintuiglijk waarneembaar is, maar dat wél in alles en iedereen aanwezig is; zowel in de levende als in de dode materie. Door dit Zijn, deze Zijnsbron, is alles en iedereen met elkaar verbonden in het Zijn van God. Merton werd de meest beroemde monnik van de wereld.
Het maagdelijk punt is het punt waar ons ‘zijn’ raakt aan dat Goddelijke Zijn, die Zijnsbron: ‘Een punt van niets dat niet aangeraakt is door zonde of illusie, een punt van zuivere waarheid, een punt of vonk die geheel aan God toebehoort, die nooit tot onze beschikking staat, waar God ons bestaan bepaalt, ontoegankelijk voor fantasieën van onze eigen geest of agressie van onze eigen wil. Dit kleine punt van niets en van volkomen armoede is de zuivere heerlijkheid van God in ons…. Het is een pure gave. Maar de poort van de hemel is overal.’
In zijn kluis ervoer Merton elke nacht opnieuw dit ‘maagdelijk moment’ vlak voor de dageraad. Als hij in het holst van de nacht de metten had gebeden ging hij steevast naar buiten om te wachten op dit moment. Het moment waarin de stilte doorbroken zou worden door het getjirp van vogels onder een hemel die nog steeds zonder licht is. Merton noemt dat ‘een moment van ontzag en onuitsprekelijke onschuld waarin de Vader de vogels hun ogen opent’. Dan beginnen ze met Hem te spreken en vragen ze hem of het tijd is om te ‘zijn’ en antwoordt Hij ‘ja’. ‘Dan, een voor een, ontwaken ze en worden vogels. Ze manifesteren zich als vogels, beginnen te zingen. Nu zullen ze allemaal zichzelf zijn en zelfs gaan vliegen. Ja, het wonderbaarlijkste moment van de dag is dat wanneer de schepping in haar onschuld toestemming vraagt om er te ‘zijn’, weer te zijn zoals op de eerste morgen die er ooit was.’
Dit is het ‘point vierge’. Het maagdelijke moment waarin het leven opnieuw gewekt wordt, de nieuwe dag geboren wordt en we toestemming vinden om te mogen zijn wie we zijn. Het maagdelijke moment van de dageraad vinden we in de wereld buiten én binnen ons. Het zelf dat we ten diepste zijn in een moment dat steeds weer voorbijgaat en waar we steeds weer naartoe onderweg blijven. Die plaats waar ons zijn raakt aan het Goddelijke Zijn.
‘Het is een pure gave’, zegt Merton, ‘Maar de poort van de hemel is overal.’
Een toevoeging die me erg bevalt. Iedere situatie die je tegenkomt, wat het ook is dat je er aantreft of je overkomt, vormt ‘de poort van de hemel’. Dwars door de poort van wat zich hier en nu aandient, hoe heftig, donker, pijnlijk of saai het ook mag zijn gaan we onze weg naar het ‘point vierge’: dat ochtendgloren waar onze ogen geopend worden nog voordat het licht is en we in al onze onschuld durven vragen: mag ik?
Mag ik zijn? Mag ik mijn ruimte innemen? Vliegen? Zingen? Dansen? Zeggen wat ik zeggen wil? In de nacht vind je wellicht geen toestemming en op het heetst van de dag is het goed de rust te bewaren. Maar eenmaal aanbeland bij dat maagdelijke ochtendgloren, dat moment van zuivere waarheid, dat zo weer voorbij kan gaan, zul je toestemming vinden en zijn wie je ten diepste bent.
Ga je weg…
Mariek de Jong
